وسایل سیاه قلم | لیست کامل ابزار سیاه قلم که هر طراحی باید بداند

وسایل سیاه قلم که قبل از شروع به کار طراحی سیاه قلم چهره باید تهیه کنید در این مقاله معرفی شده است. وسایلی که برای نقاشی سیاه قلم معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرد، وسایلی هستند که به راحتی در بازار ایران یافت می‌شود. سیاهرنگ در این مقاله به شما آموزش می دهد که چطور با وسایلی که روزانه ممکن است بارها دیده باشید، می‌توانید تصاویری زنده و زیبا را خلق کنید. طراحی تصاویری که دیگران را با آن متحیر کنید.

سیاه قلم یکی از تکنیک‌های جذاب و پرطرفدار نقاشی خصوصا نقاشی چهره انسان است. که در چند دهه اخیر مورد توجه هنر دوستان زیادی قرار گرفته شده است. با توجه به آثار باقی مانده از قرن هفتم هجری، مشخص است که از این تکنیک استفاده می‌شده است. اما اینکه تاریخچه دقیق آن چیست، اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.

ابزار سیاه قلم که معمولاً برای طراحی یک مدل استفاده می‌شود، متفاوت است. اما در این لیست که در اختیار شما قرار داده ام، تمامی ابزار سیاه قلم چهره آورده شده است.

قلم مو Brush

یکی از وسایل مورد نیاز سیاه قلم که بسیار کاربردی و الزامی است قلم مو به انگلیسی Brush نام دارد. در طراحی سیاه قلم برای محو کردن سایه ها و در کل سایه زدن یا استفاده از پودر ذغال و پودر کف دریا از قلمو با سایزهای مختلف استفاده می‌شود. برای طراحی سیاه قلم از قلم موهای پارس آرت سری ۱۱۱۱ استفاده کنید.

نحوه استفاده از قلم مو

قلم مو ها دارای سایز مختلف با موهای طبیعی و مصنوعی هستند. قلم مو با موی طبیعی، موهایی نرم‌تر از قلم مو های با موی مصنوعی دارند.

قلم مو های ریز با شماره صفر و یک و دو را معمولاً بعد از تهیه باید موهایشان را کوتاه کنیم. برای این کار کافی است که حدود 2-3 میلی‌متر از بالای قسمت فلزی قلم مو را انتخاب کرده و به کمک کاتر موهایش را کوتاه کنیم. اگر با کاتر راحت نیستید می توانید این کار را به کمک یک قیچی کوچک بسیار تیز انجام دهید. حین کار مراقب انگشتان خود باشید.

از قلم موی باریک معمولاً برای کشیدن خطوط باریک و کوتاه درون چشم و کنار آن و بخش هایی که جزئیات مهم دارند استفاده می‌شود.

از قلم موهای پهن در سیاه قلم برای کشیدن خطوط باریک و بلندتر  و خطوط زیر چشم استفاده می‌شود.  این قلم موها به دلیل پهن بودن تیرگی پودر زغال را بهتر در خود نگه می‌دارند.

مداد کنته Conte Pencil

مداد کنته یکی دیگر از وسایل مورد نیاز سیاه قلم ، در جنگ ناپلئون به دلیل نبود گرافیت کشف شد. در طراحی به مداد کنته به انگلیسی Conte Pencil یا Charcoal Pencil یا Conte Drawing Pencil می گویند. با افزودن رنگدانه ها به رنگ های مختلف مداد کنته رنگی تولید می شود که دارای رنگ بندی گسترده ای است. مدادهای معمولی دارای مغزی از جنس گرافیت هستند. بر خلاف مدادهای معمولی، مغزی مداد کنته از جنس زغال است. برای طراحی سیاه قلم از مداد کنته سافت و مدیوم و هارد برند فابرکاستیل استفاده کنید.

ویژگی مداد کنته در اثر مات و غیر شفافی است که بر روی کاغذ می گذارد. به دلیل هسته رغالی، اثر آن بر روی سطح کاغذ یا مقوا براق نیست.

انواع مداد کنته

وقتی برای خرید مداد کنته به بازار مراجعه می کنید با اسامی و عبارات مختلفی روبرو می شوید:

• مداد کنته گچی
• مداد کنته چرب
• مداد کنته سافت
• مداد کنته مدیوم
• مداد کنته هارد
• کنته b3 پاریس
• مداد کنته سفید

مداد کنته Conte Pencil با مداد زغالی Charcoal Pencil متفاوت است. مداد زغالی به دلیل استفاده از زغال در مغز تنها به رنگ سیاه (مشکی) موجود است. در صورتی که مداد کنته با وجود استفاده از زغال در مغز آن به رنگ های مختلف تولید می شود. به منظور خرید انواع مداد کنته Conte و آگاهی از قیمت و کسب اطلاعات لازم برای انتخاب صحیح، باید با مشخصات و ویژگی های انواع مداد کنته آشنا باشید.

زغال Charcoal و پودر زغال

در تکنیک هایی مانند سیاه قلم فتورئال یا سیاه قلم هایپررئال ، از زغال و پودر زغال آن برای طراحی استفاده می‌شود. در طراحی به زغال به انگلیسی Charcoal گفته می شود. زغال سیاهی مطلق و مخملی شکلی را به طرح می‌بخشد. علاوه بر آن پهنای بیشتری نسبت به مداد دارد. این وسیله از مواد طبیعی ساخته می‌شود. برای کشیدن سایه‌ها و طرح‌های وسیع کاربرد دارد، اما برای کشیدن جزئیات ناتوان است.

طراحی با زغال موجب ایجاد طرح‌هایی واقعی‌تر و احساسی‌تر می‌شود. زغال را معمولاً با سوزاندن چوب در شرایط کم اکسیژن تهیه می‌کنند. دلیل سختی و نرمی ذغال ها به این دلیل است که در کنار چوب سوخته شده از نوعی واکس و روغن هم استفاده می‌شود. که بنا به درصد استفاده از آن‌ها زغال نرم و سخت می‌شود. برای طراحی سیاه قلم از زغال با برند کرتاکالر نوع اکستراسافت استفاده کنید.

زغال به صورت‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• شمش زغال
• مداد زغالی و فشرده شده
• زغال نرم و استوانه‌ای شکل (زغال درخت تاک)
• پودر زغال

پودر ذغال هم به صورت آماده قابل تهیه است و هم اینکه خوتان می توانید به راحتی آن را از زغال سخت تولید کنید. فقط کافی است که زغال سخت را با کمک رنده یا سمباده به حالت پودری در آورده و درون قوطی و در جای خشک و نسبتا خنک نگه داری کنید.

پاک کن Eraser

در طراحی سیاه قلم به پاک کن به انگلیسی Eraser گفته می شود که در طراحی سیاه قلم چهره یکی از ابزارهای مهم است. حتی برای یک طراح حرفه ای هم ممکن است مواقعی پیش بیاید که خطی را اشتباه رسم کرده باشد یا سایه ای را بیش از حد تیره کرده باشد. حتی ممکن است برای ایجاد برخی جلوه ها بی آنکه اشتباهی رخ داده باشد نیاز باشد از آن استفاده کند. پاک کن دارای انواع مختلفی بوده و طرز کار هریک متفاوت است:

• پاک کن صابونی Art Gum Eraser
• پاک کن معمولی لاستیکی Rubber Eraser
• پاک‌کن معمولی وینیل Vinyl Eraser
• پاک کن مثلثی فکتیس Factis
• پاک کن مدادی یا پاک کن فرچه ای Pencil Eraser
• پاک کن اتودی یا پاک کن فشاری Mechanical Eraser
• پاک‌کن برقی یا پاک کن شارژی Electric Eraser
• پاک کن خمیری Kneaded Eraser

برای آشنایی بیشتر و عمیق تر با ابزار پاک کن در طراحی سیاه قلم به مقاله ای که به همین نام قبلا در سایت منتشر شده است مراجعه کنید. در این مقاله اطلاعات دقیقی از انواع پاک کن های موجود در بازار و کاربرد هر یک و برندهای مطرح و نحوه خریداری آن ذکر شده است. همچنین نکاتی در مورد نحوه استفاده از انواع مختلف پاک کن در این مقاله آمده است.

محو کن Blending Stump

یکی از وسایل مورد نیاز سیاه قلم و کاربردی برای کشیدن نقاشی سیاه قلم و در کل برای طراحی، محو کن است. به محو کن به انگلیسی Blending Stump یا Belnding Tool می گویند. این وسیله برای محو کردن خطوط، سایه‌ها و گاهی هم برای ایجاد خطوط جدید و بافت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. محو کن ، کاغذ لوله‌ای شکل و فشرده شده‌ای است که با کمک دستگاه‌های مدرن به صورت مداد در آورده شده و در دو سایز موجود است.

تورتیلون Tortillon

محو کن Blending Stump ها را می توانید با مارک کرتاکالر یا کنته و یا لیزا از بازار خریداری کنید. این محو کن ها معمولا برای محو کردن خطوط ترسیم شده یا ایجاد افکت در سطح گسترده تر استفاده می شوند. بر خلاف آنها نوع دیگری از محو کن ها به نام تورتیلون Tortillon یا تورتیلیون Tortillion وجود دارد که یک نوع وسیله ترسیم استوانه اس و معمولا دارای یک سر است. این نوع محو کن نیز از یک کاغذ فشرده پیچیده شده و بیشتر به منظور محو کردن ترسیم و خطوط ایجاد شده توسط رغال یا کنته و یا مداد استفاده می شود. در تصویر زیر یک مجموعه تورتیلون نشان داده شده است.

تفاوت محو کن Blending Stump و تورتیلون Tortillon در این است که اولا محو کن با شدت و فشار بیشتری نسبت به تورتیلون پیچیده شده است و ثانیا محو کن دو سر در دو انتها دارد در صورتی که تورتیلون فقط یک سر دارد.

کاغذ پوستی Parchment Paper

یک کاغذ نازک از جنس سلولوز است که از عبور برگه کاغذ نازک شده از یک محیط اسید سولفوریک یا کلرید روی تهیه می شود. این کاغذ دارای دو نوع براق و مات است که در طراحی سیاه قلم نتها از نوع مات آن استفاده می شود و نباید اشتباها نوع براق آن را خریداری کنید. نوع براق در صنعت شیرینی پزی استفاده می شود که به آن کاغذ کیک پزی هم گفته می شود.

در طراحی سیاه قلم چهره به کاغذ پوستی به انگلیسی  Parchment Paper گفته می شود.

به کاغذ پوستی گاهی اوقات کاغذ شیشه نمای مات هم گفته می شود. برای خرید کاغذ پوستی مناسب برای سیاه قلم باید انواع کاغذ پوستی موجود در بازار را به خوبی بشناسید. خرید کاغذ مناسب معیارهایی دارد که اگر رعایت نشود کار طراحی سیاه قلم به شکل مناسبی پیش نخواهد رفت. بهتر است قبل از خرید از تفاوت بین کاغذ پوستی و کاغذ کالک و همچنین کاغذ مومی که به آن Wax Paper نیز گفته می شود به خوبی مطلع شوید.

دو اندازه معمول کاغذ پوستی که استفاده بیشتری در سیاه قلم دارند کاغذهای 100×70 و 50×70 هستند. این کاغذهای نازک قیمت چندانی ندارند و هر برگه 100×70 آن حدودا هزارتومان قابل خریداری در بازار است.

مقوای طراحی

مقوای مورد استفاده می‌تواند اشتنباخ باشد یا مقوای فابریانو الر 220 گرم. مقوای فابریانو الر Fabriano Elle Erre در یک سمت دارای حالت راه راه است و در سمت دیگر صاف و یکنواخت است و هیچگونه برجستگی ندارد. اما مقوای اشتنباخ Steinbach دارای رنگ کرم رنگ بوده که با استفاده از کنته سفید روی آن به رنگ آبی دیده می‌شود. برای طراحی سیاه قلم از برند فابریانو ۲۲۰ گرم استفاده کنید.

نکته مهم هنگام خریداری مقوای فاریانو این است که سعی کنید حتما با گرفتن مقوا به صورت باز و آزاد در سطح و تابش انعکاس نور محیط کوچکترین شکستگی های ممکن در مقوا را شناسایی کرده و از خرید آن خودداری کنید. مقوای خوب باید فاقد هر نوع شکستگی یا خراشیدگی جزیی یا کلی در سطح آن باشد. چرا که به طراحی آسیب وارد میکند و در کار نهایی قابل مشاهده است.

برای خرید مقوای فابریانو الر تقریبا همیشه ۲ سایز استاندارد پیش رو دارید. سایز 100×70 و سایز 50×70. در بازار تهران و در سال ۱۳۹۷ قیمت سایز بزرگتر آن حدودا ۸۰۰۰ تومان و قیمت تقریبی سایز کوچکتر آن ۴۵۰۰ تومان است. قیمت مقوای اشتنباخ هم در بازار مشابه مقوای فابریانو است و از این لحاظ اختلاف قیمت چندانی ندارند.

کاتر Cutter

کاتر یا ابزار برش، وسیله کاربردی و بسیار مفیدی است که هر هنرجوی طراحی سیاه قلم باید در جعبه ابزار خود همراه داشته باشد. از این ابزار برای تیز کردن مداد، زغال، پاک کن استفاده خواهید کرد. هنگامی که مقوای طراحی شما بزرگتر از سایز دلخواه است، برش مقوا را با کاتر انجام می دهید.

کار به همینجا ختم نمی شود. در بعضی موارد مخصوصا در استفاده از قلم مو های سایز کوچک نیاز است تا به صورت مقطع سر موهای قلم مو را به طور یکنواخت کات بزنید و ببرید تا بتوانید هدایت بیتشری روی جزییات داشته باشید. در این مورد هم کاتر به کمک شما خواهد آمد. کاربردهای کاتر به همینجا ختم نمی شود و کاربردهای گسترده تری برای شما به عنوان یک هنرجوی طراحی سیاه قلم خواهد داشت.

پس به خاطر داشته باشید که یک کاتر خوب و با کیفیت بخرید تا برای همیشه همراه و کمک حال تان باشد.

پالت تخم مرغی Drawing Tray Color Palette

پالت تخم مرغی به انگلیسی Drawing Tray Color Palette یکی دیگر از وسایل مورد نیاز سیاه قلم است. پالت که به شکل تخم مرغی و از جنس پلاستیک است، خانه‌های کوچکی بر روی خود دارد. گاهی نیاز است که برای طرح های خود رنگ بسازیم. برای این کار  ذغال سخت را با کمک سمباده یا رنده به حالت پودر در می‌آوریم. علاوه بر آن کف دریا را هم آسیاب می‌کنیم. سپس پودر ذغال را با پودر کف دریا درون پالت تخم مرغی مخلوط می‌کنیم. برای به دست آوردن رنگ مورد نظر کافی است که درصد پودر ذغال و پودر کف دریا را تغییر دهیم تا طیف وسیعی از رنگ‌های خاکستری و نقره‌ای روشن را به راحتی ایجاد کنیم.

این پالت ها قیمت چندانی ندارند و چون ماده پلاستیکی کمی در ساخت آنها به کار رفته بسیار ارزان هستند. میتوانید با قیمت ۱۰ هزار تومان یا کمی بیشتر یک پالت تخم مرغی برای تهیه طیف های رنگی گسترده تهیه کنید و به کمک آن طرح های بی نظیری در نقاشی سیاه قلم خود ترسیم کنید.

کف دریا Cuttlebone

یکی از وسایل مورد نیاز سیاه قلم، کف دریا است. وسیله‌ای خیلی عجیب بنظر می‌رسد. اکثرا با شنیدن نام آن به این فکر می‌کنیم که یعنی از کف برای طراحی استفاده می‌شود. در مواردی هم بعضی به این فکر می‌کنند که حتماً وسیله‌ای است که از کف دریا استخراج می‌شود. اما هیچ کدام از این‌ها نیست.

نرم تنی در آب‌های شور زندگی می‌کند که به غضروف قسمت پشتی این جاندار، کف دریا به انگلیسی Cuttlebone گفته می‌شود. نرم تنان که غذای ماهیان دریا را تأمین می‌کنند، وقتی می‌میرند توسط ماهی‌ها بلعیده می‌شوند. اما غضروف آن‌ها برای ماهیان قابل خوردن نیست. بنابراین به دلیل وزن کمی که دارند بر روی آب شناور می‌شوند. با امواج، کف دریا به ساحل آورده می‌شود. معمولاً در سواحل جنوبی کشور به وفور می‌توان، کف دریا را دید و جمع آوری کرد.

اما ما چگونه برای نقاشی سیاه قلم کف دریا را تهیه کنیم؟ کف دریا را می‌توانید به راحتی از عطاری ها تهیه کنید. کف دریا علاوه بر کاربردی که در سیاه قلم دارد، در صنعت بهداشت پوست هم کاربرد دارد. از آن برای کرم سازی و تهیه ماسک صورت استفاده می‌شود.

در نقاشی سیاه قلم و در بعضی طرح ها مایلیم که سایه روشنی داشته باشیم یا به قسمتی از طرح حجم بدهیم. در این صورت کف دریا را به صورت پودر درآورده و با پودر ذغال مخلوط کرده و به عنوان رنگ به کمک قلم مو استفاده می‌کنیم.

تخته شاسی

تخته شاسی یکی از ابزارهای طراحی است که معمولا از جنس چوب یا پلاستیک فشرده ساخته می شود و می توان از آن به عنوان زیر دستی استفاده کرد. اندازه این تخته ها معمولا با توجه به اندازه های استاندارد انواع کاغذ ساخته می شود. تخته شاسی در سایزهای مختلف 30×40 و  50×70 موجود است. که باید با توجه به کاغذ مورد استفاده جهت طراحی، سایز آن را انتخاب کنید.

اگر قصد طراحی بر روی سایز 50×70 دارید بهتر است از تخت شاسی یی استفاده کنید که از هر طرف حداقل ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر فاصله اضافه در اختیارتان قرار دهد.

بد نیست حین طراحی از چند برگه کاغذ اضافی زیر کاغذ اصلی زمینه کار استفاده کنید تا سفتی و سختی بیش از حد تخته مزاحم طراحی سیاه قلم شما نشود.

چسب کاغذی Masking Tape

از وسایل مورد نیاز سیاه قلم می‌توان به چسب اشاره کرد. که کاربرد زیادی هم دارد. اما چه نوع چسبی؟ مسلماً منظور ما چسب مایع نیست. چسب کاغذی به انگلیسی Masking Tape در سیاه قلم بسیار کاربرد دارد. چسب کاغذی به دلیل جنس کاغذی و ضخامتی که دارد، به راحتی قابل جدا کردن با دست بوده و مهم‌تر از آن اینکه به کاغذ نمی‌چسبد. از چسب کاغذی برای فیکس کردن طرح و عکس استفاده می‌شود.

شاید با خودتان بگویید چرا از چسب شیشه‌ای استفاده نکنیم؟ علت آن است که اگر مقوای اشتنباخ را با این چسب به میز کار فیکس کنید، به هنگام جدا کردن چسب از مقوا و یا جدا کردن مقوا از روی میز کار، احتمال پارگی وجود دارد. همچنین ممکن است به دلیل چسبندگی زیاد چسب، لایه نازکی از سطح مقوا به همراه سطح چسبناک چسب شیشه ای کنده شود و طرح شما از بین برود.

چسب کاغذی ترکیب خاصی از مواد چسبنده دارد که باعث میشود به راحتی و حتی با گذشت زمان طولانی از روی سطح مقوا جدا شود.

سمباده Sandpaper

سمباده به انگلیسی Sandpaper یا به عبارت صحیح تر سنباده ، یک ابزار مفید برای تیز کردن ابزار طراحی سیاه قلم است. سیاهرنگ پیشنهاد می کند تا از ورق سمباده 150 ساختمانی برای تیز کردن محو کن، مداد کنته و … استفاده کنید. این عدد که نشان دهنده میزان زبری و خشن بودن سطح است باعث می شود تا لایه نازکی از سطح ابزار طراحی برداشته شود. در صورت تمایل میتوانید از سنباده های با اعداد بالاتر که نشان دهنده سطح نرم تر سمباده است استفاده کنید. یک سمباده با شاخص زبری سطح ۴۰۰ به اندازه ای نرم است که با دست کشیدن به سطح آن متوجه زبری آن نخواهید شد و احساس یک سطح بسیار نرم و صاف خواهید کرد.

مداد تراش Pencil Sharpener

مداد تراش به انگلیسی Pencil Sharpener وسیله ای است که حتما قبلا بارها از آن استفاده کرده اید. بنا به نوع مارک و برند و سایز دریچه ورودی مداد متفاوت هستند. جالب است بدانید که طیف وسیعی از مداد تراش ها در بازار وجود دارد و شما باید حین خرید تراش مناسب برای طراحی سیاه قلم حتما به این موضوع توجه کنید. تراشی که انتخاب می کنید باید تیغه ای تیز و یکنواخت و سالم داشته باشد. جنس این تیغه از فولاد ضد زنگ است که در نمونه های ارزان و بی کیفیت از آهن عادی ساخته می شود که به راحتی با قرار گیری در رطوبت محیط زنگ میزند و غیر قابل استفاده خواهد شد.

بهتر است یک تراش رومیزی و ۲ تراش دستی در سایز های متفاوت با جنس تیغه خوب تهیه کنید. همچنین حین خرید مداد تراش حتما به شیب و زاویه قرار گیری تیغه تراش توجه کنید.

پنبه Cotton

پنبه سفید بهداشتی از جمله وسایل مورد نیاز سیاه قلم است که برای محو کردن سایه ها در موارد زیادی کاربرد دارد. حتما یک بسته پنبه تمیز و سفید در کنار دیگر ابزار خود به همراه داشته باشید. این ابزار ساده به شما کمک میکند که بتوانید به راحتی بخش هایی از طرح را که نیاز به محو گسترده و یکنواخت در سطح دارند به خوبی اجرا کنید.